Мемлекеттен спортты дамытуға бағытталған шығындар жыл сайын артып келеді. 2021 жылдан бері 153 млрд теңгеден 315 млрд теңгеге дейін екі есе өскен.
Мемлекеттік аудит жоғары жетістіктер спорты мен спорттық резервті даярлау саласындағы бірқатар проблема мен кемшілікті анықтады.
Тәуелсіздік жылдары Қазақстанда дене шынықтыру мен спортты дамытуға бағытталған 3 тұжырымдама, 4 мемлекеттік бағдарлама және 1 кешенді жоспар қабылданды. Алайда ауқымды нормативтік базаға қарамастан, жоғары жетістіктер спортын дамытуда әлі де жүйелі тәсіл жоқ. Мысалы, 2020-2025 жылдарға арналған кешенді жоспарда жоғары жетістіктер спортын дамытуға бағытталған іс-шаралар мүлде қарастырылмаған. 2025 жылға дейінгі тұжырымдамадағы көптеген міндет толық орындалмай, 2029 жылға дейінгі жаңа тұжырымдамаға енгізілген.
Ғылыми-әдістемелік қамтамасыз ету де кемшіліктер бар. Министрлік спорт саласында ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізбеген, ал кезеңдік жоспарларда спортшыларды даярлау мен медициналық-ғылыми сүйемелдеудің заманауи тәсілдері ескерілмейді. Спорттың басым түрлерінің тізімін қалыптастыруда да бұзушылықтар анықталды. Бұл шешімдер кешенді талдау жүргізілмей қабылданған және көбіне спорт федерацияларының мүддесіне тәуелді болып келді. Нәтижесінде спорт түрінің әлеуеті, жетістіктері мен материалдық-техникалық базасы ескерілмей қаражат бөлінген. Мәселен, кейбір олимпиадалық емес спорт түрлеріне осыған ұқсас олимпиадалық спорт түрлеріне қарағанда көбірек қаражат бөлінген.
Аудит 6 жазғы олимпиадалық спорт түрі бойынша кешенді мақсатты бағдарламалар бекітілмегенін анықтады. Сонымен қатар 46 жазғы олимпиадалық спорт түрінің 19-ы бойынша спорт ұйымдарында спортшыларды даярлау бағдарламалары жоқ. Олардың ішінде 5 спорт түрі бойынша дайындықтың әлсіздігі мен бәсекелестіктің төмен болуына байланысты спортшылар олимпиадалық іріктеу турнирлеріне мүлде қатыспай, Олимпиадаға лицензия бермейтін өзге халықаралық жарыстарға ғана қатысқан. Соған қарамастан 2022-2024 жылдар аралығында осы спорт түрлеріне спортшыларды даярлауға бюджеттен шамамен 2 млрд теңге жұмсалған, — делінген Жоғарғы аудиторлық палатасы хабарламада.
Олимпиадалық спорт түрлері бойынша білікті жаттықтырушылар тапшылығы бар. Ал олимпиадалық емес спорт түрлері бойынша штаттар артығымен жасақталған, өйткені бұл бағыттарда медаль алу мүмкіндігі жоғары және оған сәйкес бонустар да қарастырылған.
Медаль санының артуына қарамастан, спортқа жұмсалатын қаражаттың тиімділігі төмендеуде. 2022-2024 жылдар аралығында шамамен 4 млрд теңге жұмсалғанымен, 11 спорт түрі бойынша бірде-бір медаль жоқ. Спорттық резервті даярлау жүйесі әлі де тиімді емес. Балалар мен жасөспірімдер спорт мектептеріне қабылдау процесі ашық емес, спортшылар мен жаттықтырушылардың бірыңғай цифрлық есебі жүргізілмейді, медициналық сүйемелдеу ескірген әрі барлық спортшыны толық қамтымайды.
2021-2024 жылдары «Спортты дамыту дирекциясы» әкімшілік персоналына сыйақы төлеуге 3,5 млрд теңгеден астам қаражат жұмсалған. Кейбір жағдайларда төлем сомалары жалақы қорынан асып кеткен, ал бір қызметкерге жылдық орташа сыйақы 7,7 млн теңгені құраған. Сонымен қатар спортшыларды даярлауға қатысы жоқ қызметкерлерге де оқу-жаттығу процесінің сапасына байланысты қосымша ақы төленген, — делінген хабарламада.
Аудит қорытындысы бойынша жалпы 17 млрд теңгеге жуық бұзушылықтар анықталды. Оның ішінде:
348 млн теңге қаржылық бұзушылықтар,
2,8 млрд теңге тиімсіз жоспарланған,
13,7 млрд теңге тиімсіз пайдаланылған.
56 жүйелі кемшілік пен 270 рәсімдік бұзушылық тіркелді.
157 аудит материалы әкімшілік жауапкершілікке тарту мәселесін қарау үшін жауапты органдарға жолданды.
Фото: Жоғарғы аудиторлық палата.
